Diagnostyka insulinooporności i interpretacja wyników
Wczesne wykrycie insulinooporności pozwala uchronić się przed jej konsekwencjami, do których należy między innymi cukrzyca typu 2. Jakie badania należy wykonać w celu zdiagnozowania insulinooporności? Jak interpretować wyniki badań?
Insulinooporność to osłabiona reakcja komórek na insulinę. Wiąże się ona z nieprawidłowościami w gospodarce węglowodanowej organizmu, co możemy zaobserwować w wynikach badań krwi. Jakie dokładnie badania należy wykonać, jeśli podejrzewamy insulinooporność? Jak się do nich przygotować i jak rozumieć wyniki? Odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Ten artykuł jest kolejnym z cyklu Insulinooporność od A do Z. Do tej pory ukazały się artykuły:
Do zdiagnozowania insulinooporności służy kilka metod. Ze względu na łatwość wykonania, najbardziej powszechnym sposobem jest obliczenie wskaźnika HOMA-IR (Homeostatic Model Assessment of Insulin Resistance). Potrzebujemy do tego dwóch oznaczeń: poziomu glukozy na czczo i poziomu insuliny na czczo. HOMA-IR oblicza się według poniższego wzoru:
HOMA-IR wzór
Do obliczenia wskaźnika HOMA-IR możemy wykorzystać też dostępne w internecie kalkulatory. Insulinooporność stwierdzamy, jeśli wynik HOMA-IR wynosi 2,5 lub więcej. Jednak kiedy nasz wynik mieści się w granicach 2,0-2,5, a towarzyszą temu alarmujące objawy, może to świadczyć o nieprawidłowościach i wskazana byłaby dalsza diagnostyka.
Krzywa glukozowa i krzywa insulinowa
Dodatkowymi badaniami, które dostarczają większej ilości informacji na temat gospodarki węglowodanowej, są krzywa glukozowa i krzywa insulinowa. Warto je wykonać, szczególnie jeśli już mamy stwierdzoną insulinooporność na podstawie wskaźnika HOMA-IR lub wynik HOMA-IR jest wątpliwy (między 2,0-2,5).
Biorąc pod uwagę wyniki krzywej glukozowej i krzywej insulinowej lekarz może precyzyjnie dobrać dawkę leków, a dietetyk lepiej dopasować dietę, między innymi długość przerw między posiłkami. O tym jak na podstawie krzywej insulinowej dobrać liczbę posiłków w ciągu dnia przeczytasz w artykule: Odpowiednia dieta w insulinooporności - część 1.
Krzywa glukozowa i krzywa insulinowa to badania wykonywane z krwi, w laboratorium. Przeprowadza się je jednocześnie podczas OGTT (Oral Glucose Tolerance Test - doustnego testu tolerancji glukozy). Na badanie należy przyjść na czczo - od ostatniego posiłku powinno minąć co najmniej 8 godzin. Zabieramy ze sobą opakowanie 75 g glukozy (do kupienia w aptece).
Po przyjściu do laboratorium pobierana jest krew, a następnie należy wypić roztwór glukozy, który przygotuje nam pracownik laboratorium. Mamy na to określony czas - 5 minut. Wydaje się, że to sporo jak na szklankę wody z cukrem. Niestety, napój jest wyjątkowo słodki, bo to aż 15 łyżeczek cukru w szklance. Wypicie go stanowi niemałe wyzwanie.
Po wypiciu roztworu glukozy, kolejne 2 godziny siedzimy (nie spacerujemy!) w laboratorium. Krew jest pobierana po 60 i 120 minutach od zażycia glukozy. Nie wolno spożywać w tym czasie żadnych pokarmów ani pić płynów. Najlepiej zabrać ze sobą książkę czy gazetę, żeby mieć czym się zająć :)
Z pobranych próbek krwi(na czczo, w 60. i 120. minucie po wypiciu roztworu glukozy) oznaczany jest poziom glukozy i insuliny we krwi. Wyniki wyznaczają krzywą glukozową i krzywą insulinową.
Jak wygląda badanie krzywej glukozowej i insulinowej?
To ważne - podczas badania musimy wypić dużą dawkę glukozy na raz, co jest niemałym obciążeniem dla organizmu. Dlatego niektóre laboratoria nie przeprowadzają badania bez skierowania od lekarza lub wymagają wyniku glukozy na czczo z ostatnich kilku miesięcy. Warto o to dopytać w naszym laboratorium. Krzywą glukozową i krzywą insulinową zaleca się przeprowadzać maksymalnie dwa razy w ciągu roku, dlatego należy dobrze się do niej przygotować, żeby wyniki były jak najbardziej wiarygodne.
Jak się przygotować do badania krzywej glukozowej i krzywej insulinowej?
Kilka dni przed badaniem powinniśmy odżywiać się zwyczajnie, nie stosować diet niskokalorycznych ani niskowęglowodanowych.
W dzień poprzedzający badanie warto zjeść lekką kolację, bez potraw smażonych, tłustych ani bogatych w węglowodany (duże ilości pieczywa, makaronu, kaszy).
Na badanie przychodzimy rano, na czczo, po przespanej nocy. Od ostatniego posiłku powinno minąć co najmniej 8 godzin.
Nie żujemy gumy przed badaniem ani w jego trakcie!
Do roztworu glukozy nie dodajemy cytryny, mięty ani żadnych innych dodatków.
Nie wykonujemy badania jeśli jesteśmy chorzy, przeziębieni, zażywamy antybiotyk.
Nie wykonujemy badania w okresie intensywnych treningów, a dzień przed badaniem najlepiej całkowicie zrezygnować z aktywności fizycznej.
Jeśli przyjmujesz jakieś leki na stałe (szczególnie metforminę lub tyroksynę), skonsultuj ze swoim lekarzem prowadzącym. Zaleca się odstawienie leków co najmniej tydzień przed badaniem, ale decyzję o tym zawsze podejmuje lekarz.
Czego możemy się dowiedzieć z otrzymanych wyników?
Przede wszystkim pamiętaj, że wyniki badań powinien analizować lekarz. Bierze on pod uwagę wszystkie czynniki dodatkowe - masę ciała i ewentualne trudności w jej zrzuceniu, samopoczucie, dolegliwości, wyniki innych badań. Istotne jest także odniesienie wyników do wieku.
W zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego znajdziemy normy na poziom glukozy w poszczególnych momentach testu oraz ich interpretację. Przedstawiam je w poniższej tabeli:
Normy na poziom glukozy
Jak interpretować krzywą insulinową? Niestety nie ma jasno określonych polskich norm na prawidłowe poziomy insuliny w poszczególnych momentach badania. Przyjmuje się, że na czczo insulina powinna wynosić do 10 mU/ml. Według niektórych lekarzy, poziom insuliny w pierwszej godzinie badania nie powinien wzrosnąć więcej niż 3-5 krotnie w stosunku do poziomu na czczo. Amerykańskie dane podają, że poziom insuliny godzinę po spożyciu glukozy powinien wynosić do 50 mU/ml, natomiast w drugiej godzinie do 30 mU/ml. Poziom insuliny powinien opadać z pierwszej godziny na drugą.
Normy na poziom insuliny
Warto zapamiętać!
W celu zdiagnozowania insulinooporności możemy posłużyć się kilkoma wskaźnikami. Najprostszym i najpowszechniej stosownym jest HOMA-IR, który oblicza się na podstawie poziomu glukozy i insuliny na czczo. Wynik powyżej 2,5 świadczy o insulinooporności, jednak już wynik powyżej 2,0 może sugerować nieprawidłowości.
Dodatkowymi badaniami, które dostarczają większej ilości informacji, są krzywa glukozowa i krzywa insulinowa. To oznaczenia wykonywane z krwi, najpierw na czczo, a następnie godzinę i dwie godziny po spożyciu roztworu glukozy. W związku z tym, że podczas badania konieczne jest przyjęcie dużej dawki glukozy, nie powinno się go wykonywać częściej niż dwa razy w roku. Warto dobrze przygotować się do badania, aby otrzymane wyniki były jak najbardziej wiarygodne.
Pamiętajmy, że zarówno interpretacja wyników badań jak i postawienie diagnozy leży w roli lekarza, który bierze pod uwagę dodatkowe aspekty naszego stanu zdrowia.
Stwierdzono u Ciebie insulinooporność? Zapraszam Cię do lektury artykułu: Co dalej z wykrytą insulinoopornością? Przeczytasz w nim o trzech elementach terapii, które pozwolą na opanowanie insulinooporności i uniknięcie jej konsekwencji.
Jeśli potrzebujesz wsparcia specjalisty w kwestii właściwego sposobu odżywiania - zapraszam do kontaktu. Współpracuję z osobami z insulinoopornością i pomagam dostosować dietę do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Piśmiennictwo
Matulewicz N., Karczewska-Kupczewska M.: Insulinooporność a przewlekła reakcja zapalna. Postepy Hig Med Dosw, 2016, 70, 1245-1257
Kozak-Nurczyk P. K, Nurczyk K, Prystupa A, Szcześniak G, Panasiuk L. Wpływ tkanki tłuszczowej i wybranych adipokin na insulinooporność oraz rozwój cukrzycy typu 2. Med Og Nauk Zdr. 2018, 24(4), 210–213
Musiałowska D., Słoma M.: Insulinooporność problem XXI wieku. ALAB laboratoria.
Tumilehto J., Undsrom J., Eriksson J.G. Prevention of type 2 diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with impaired glucose tolerance. N. Engl. J. Med., 2001, 344, 1343–1350
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Via Medica 2020
Czupryniak L., Strojek K.: Diabetologia 2017. Via Medica, Gdańsk 2017
Stadtmauer L., Oehninger S: Management of Infertility in Women with Polycystic Ovary Syndrome. Treatments in Endocrinology. 2005, 4, 279–292
Grzesiuk W. i wsp.: Insulinooporność w endokrynopatiach. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2008, 5, 1, 38–44
Słoma M., Szeja N.: Wpływ antocyjanów na insulinooporność. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2018, 9, 4, 175–181
Stolińska-Fiedorowicz H.: Insulinooporność : leczenie dietą : 140 przepisów. Wydawnictwo Zwierciadło 2018. ISBN : 9788381320481
Musiałowska D.: Insulinooporność: zdrowa dieta i zdrowe życie. Wydawnictwo JK, 2017. ISBN : 9788372296863
Musiałowska D., Słoma M.: Vademecum. Zbiór najczęściej zadawanych pytań na grupach wsparcia dla insulinoopornych. Fundacja insulinooporność - zdrowa dieta i zdrowe życie.
Miło mi Cię tu widzieć!
Nazywam się Aleksandra Pichur, jestem dietetykiem klinicznym,
absolwentką Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
W codziennej pracy pomagam pacjentom z chorobami tarczycy, insulinoopornością i zaburzeniami
jelitowymi. Współpracuję również z osobami borykającymi się z problemem nadwagi i otyłości.
Tutaj staram się w prostych słowach dzielić wiedzą z zakresu dietetyki.
