Na czym polega choroba Hashimoto?

Choroba Hashimoto jest najpowszechniejszą chorobą tarczycy i jednocześnie najczęściej występującą chorobą autoimmunologiczną na świecie. Dotyka zazwyczaj kobiet, szacuje się że nawet 8 razy częściej niż mężczyzn. Szczyt zachorowań przypada na czwartą i piątą dekadę życia.

Skąd bierze się ta choroba i na czym polega? Jakie są objawy choroby Hashimoto? Jak wygląda diagnostyka? Do jakiego lekarza zgłosić się po pomoc i jak wygląda leczenie? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Tarczyca i jej rola

Tarczyca jest gruczołem znajdującym się tuż przy tchawicy, swoim kształtem przypomina motyla. Jej znaczenie w prawidłowej pracy organizmu jest ogromne. Tarczyca produkuje tyroksynę - T4 i trójjodotyroninę - T3. Są to hormony odpowiedzialne za liczne procesy metaboliczne organizmu. Pobudzają komórki do produkcji energii i ciepła, serce do skurczów, płuca do wentylacji, mają także znaczenie w prawidłowym wzroście i rozwoju m.in. mózgu, serca i nerek.

Produkcja hormonów tarczycy odbywa się na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Być może brzmi to niezrozumiale, ale bez obaw - mechanizm jest bardzo prosty. Tarczyca sama nie decyduje o tym, kiedy i w jakiej ilości produkować hormony. Jest nadzorowana przez przysadkę mózgową. Przysadka wydziela TSH (hormon tyreotropowy), który stanowi dla tarczycy impuls pobudzający do pracy. Kiedy tarczyca wyprodukuje dostateczną ilość hormonów T3 i T4, a ich poziom we krwi wrośnie, przysadka hamuje produkcję TSH, bo pobudzanie tarczycy nie jest już potrzebne. Właśnie to nazywamy sprzężeniem zwrotnym. Natomiast kiedy poziom hormonów tarczycy we krwi spadnie - przysadka znów wydziela TSH i pobudza tarczycę.

Choroba Hashimoto - czym jest i skąd się bierze?

Choroba Hashimoto to przewlekłe, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Autoimmunologiczne, czyli wynikające z działania układu odpornościowego przeciwko naszemu własnemu organizmowi. Stąd inna nazwa tego rodzaju choroby - autoagresywna. Nasz układ odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała, które atakują tarczycę, tak jakby była zagrożeniem - bakterią lub wirusem. W efekcie dochodzi do stopniowego niszczenia narządu i zaburzenia jego pracy.

Wciąż nie do końca wiadomo, jakie mogą być przyczyny nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego. Prawdopodobnie udział w powstaniu choroby ma mieszanka czynników genetycznych i środowiskowych. Do tych drugich zaliczamy nadmierny stres, zanieczyszczenia środowiska, zbyt dużą ilość jodu w diecie i/lub zbyt małą ilość selenu, a także stosowanie niektórych leków i używek.

Tarczyca, stopniowo ulegając degradacji, zaczyna produkować mniejsze ilości hormonów. Co za tym idzie - wspomniana wcześniej przysadka próbuje silniej pobudzić ją do pracy, wydzielając większe ilości TSH. Dopóki tarczyca nie jest mocno zniszczona, w odpowiedzi na wysokie TSH motywuje się do produkcji hormonów. W wynikach badań krwi zaobserwujemy wysokie TSH i prawidłowe poziomy T3 i T4, a stan ten nazywamy subkliniczną niedoczynnością tarczycy.

Jednak z czasem tarczyca jest już tak zdegradowana, że pomimo zachęty ze strony przysadki, nie jest w stanie utrzymać prawidłowego poziomu produkcji hormonalnej. W wynikach badań krwi zobaczymy wtedy wysokie TSH i obniżone poziomy T3 i T4. Nazywamy ten stan kliniczną niedoczynnością tarczycy.

Zaburzona praca tarczycy w chorobie Hashimoto

Objawy choroby Hashimoto

Kiedy poziom hormonów tarczycy spada, możemy obserwować charakterystyczne objawy choroby Hashimoto, związane z niedoczynnością tarczycy. Najczęściej występują:

wzrost masy ciała,

zimne ręce i stopy,

pogorszenie stanu włosów, skóry i paznokci (suchość, bladość, kruchość),

nadmierna senność,

ciągłe zmęczenie,

problemy ze skupieniem uwagi,

zaburzenia pamięci,

ogólne „spowolnienie”,

zaparcia.

Wymienione dolegliwości są najbardziej typowe i występują dość często przy niedoczynności. Jednak jak pisałam wcześniej, hormony tarczycy odpowiadają za wiele procesów metabolicznych organizmu, dlatego też objawy zgłaszane przez pacjentów mogą być bardzo różne i wykraczać poza tę listę.

Diagnostyka choroby Hashimoto

Diagnozę potwierdzającą chorobę Hashimoto stawia lekarz endokrynolog na podstawie wyników badań krwi oraz USG tarczycy. Wykonuje się następujące badania krwi:

oznaczenie poziomu TSH,
oznaczenie poziomu T3 i T4,
oznaczenie poziomu przeciwciał atakujących tarczycę: anty TPO, anty TG.

W początkowym etapie choroby parametry TSH, T3 i T4 mogą być prawidłowe. O rozwoju Hashimoto będzie świadczyć bardzo wysoki poziom przeciwciał anty TPO i/lub anty TG, kilkaset razy przekraczający normę. Z czasem, w następstwie niszczenia tarczycy przez przeciwciała, będzie dochodzić do wzrostu poziomu TSH i rozwoju subklinicznej niedoczynności tarczycy, a w kolejnym etapie dodatkowo do spadku poziomu T3 i T4, czyli klinicznej niedoczynności tarczycy.

Leczenie choroby Hashimoto

Niestety współczesna medycyna nie znajduje odpowiedzi na pytanie - jak wyleczyć Hashimoto. Jest to choroba autoimmunologiczna, czyli generowana przez nasz własny organizm. Walka z jej przyczyną byłaby walką z naszym układem odpornościowym, a jest on nam mimo wszystko niezbędny.

Pocieszający może być fakt, że ze względu na bardzo powszechne występowanie choroby Hashimoto, jest ona nieustannym tematem badań i analiz. Dzięki czemu być może w niedługim czasie uzyskamy odpowiedź, jak leczyć jej przyczyny, a nie skutki.

Na tę chwilę najważniejszym elementem terapii choroby Hashimoto jest stosowanie L-tyroksyny, która zastępuje działanie hormonów tarczycy. Kiedy włączyć leczenie i jaką dawkę zastosować? Te decyzje podejmuje lekarz endokrynolog. Zazwyczaj w początkowym etapie choroby, przy prawidłowych wynikach parametrów tarczycowych i braku charakterystycznych dolegliwości, nie stosuje się farmakoterapii.

Celem leczenia L-tyroksyną jest unormowanie poziomu hormonów tarczycy i TSH, a w efekcie - eliminacja objawów niedoczynności. Może wymagać to czasu i cierpliwości, ponieważ proces niszczenia tarczycy jest dynamiczny i zmienny, a przez to produkcja hormonów przez tarczycę również ulega wahaniom. Osoby z chorobą Hashimoto powinny regularnie badać parametry tarczycowe i w razie potrzeby - modyfikować dawkę leku po konsultacji z lekarzem.

Dodatkowe kwestie, mające korzystny wpływ na przebieg choroby i skuteczność terapii, to wprowadzenie zmian w stylu życia. Redukcja poziomu stresu, regularna aktywność fizyczna, zrezygnowanie z palenia i nadmiernych ilości alkoholu oraz właściwy sposób odżywiania. O tym ostatnim przeczytasz w artykule Najważniejsze aspekty diety w chorobie Hashimoto.

Warto zapamiętać!

Choroba Hashimoto jest najpowszechniejszą chorobą tarczycy. Wynika ze stopniowego niszczenia tarczycy przez nasz własny układ odpornościowy. W efekcie dochodzi do spadku poziomu produkowanych przez nią hormonów i rozwoju niedoczynności tarczycy.

Niedoczynność tarczycy objawia się przede wszystkim nadmierną masą ciała, uczuciem ciągłego zmęczenia, pogorszeniem stanu skóry, włosów i paznokci, zimnymi rękami i stopami, problemami z koncentracją, zaparciami.

W celu zdiagnozowania choroby Hashimoto wykonuje się badania krwi (TSH, T3, T4, anty TPO i/lub anty TG) oraz USG tarczycy. Na podstawie wyników lekarz endokrynolog stawia diagnozę i podejmuje decyzję o włączeniu leczenia L-tyroksyną. Poza terapią farmakologiczną szczególnie istotne jest zabdanie o właściwy tryb życia, a w tym o odpowiednią dietę. Więcej o odpowiednim żywieniu przeczytasz w artykule: Najważniejsze aspekty diety w chorobie Hashimoto.

Piśmiennictwo

Luty J., Bryl E.: Choroba Hashimoto - aspekt genetyczny i środowiskowy. Forum Medycyny Rodzinnej 2017, 11, 1, 1–6
Gier D., Ostrowska L.: Choroba Hashimoto a otyłość. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2019, 10 (1), 10–15
Krekora-Wollny K.: Niedoczynność tarczycy a otyłość. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, 1, 1, 63–65
Jarząb B., Lewiński A., Płaczkiewicz-Jankowska E.: Choroby tarczycy. W: Szczeklik A: Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków 2005, 1033-1082
Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka: Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2000, 172
Gawęcki J., Hryniewiecki L., Żywienie człowieka, podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010